Społeczno-polityczna sytuacja Łemków w III RP

Książka Leszka Filipiaka jest dziełem oryginalnym, opartym na bogatej podstawie źródłowej, niezwykle ważnym dla rozwoju badań łemkoznawczych, porządkującym i znacznie poszerzającym wiedzę o sytuacji Łemków nie tylko w czasach III RP, ale też we wcześniejszych okresach. Zakreślona w tytule pracy problematyka jest omawiana w bardzo szerokim kontekście (międzynarodowy ruch rusiński, stosunki polsko–ukraińskie, polityka etniczna/narodowościowa Ukrainy). Pozwala to na wnikliwą analizę i pogłębioną charakterystykę problemów istotnych dla wszystkich Łemków oraz grup różniących się „opcją narodowościową”, stosunków wewnątrz grupy, jak też relacji między nią a władzami II i III RP.

Fragment recenzji doc. dr hab. Iwony Kabzińskiej, prof UMK

Wykaz skrótów

Wstęp

 

Rozdział I

Podstawowe założenia teoretyczne

1. Naród

2. Mniejszość narodowa

3. Grupa etniczna

4. Polityka etniczna

5. Pojęcie „Łemka”, „Ukraińca”, „Rusina”

 

Rozdział II

Historyczne uwarunkowania dualizmu narodowego Łemków i regulacje w zakresie praw mniejszości narodowych

1. Społeczno-polityczne aspekty kształtowania się odrębności etnicznej Łemków

1.1. Pochodzenie i obszar zamieszkania Łemków

1.2. Wiek XIX i I wojna światowa – przebieg procesów

       narodowotwórczych wśród ludności łemkowskiej

1.3. Prawa mniejszości narodowych

2. II Rzeczpospolita – założenia polityki wobec Łemkowszczyzny

2.1. Założenia polityki etnicznej i regulacje dotyczące ochrony praw

       mniejszości narodowych

2.2. Polska polityka wobec Łemków i rywalizacja o wpływy wśród ludności

3. Łemkowie w okresie II wojny światowej

3.1. Łemkowie pod okupacją niemiecką

3.2. Stanowisko polskich władz i partii politycznych wobec problemu łemkowskiego

4. PRL – sytuacja społeczno-polityczna Łemków

4.1. Prawa mniejszości narodowych i założenia polskiej polityki etnicznej 1945–1989

4.2. Władze Polski „ludowej” wobec problemu łemkowskiego

 

Rozdział III

Polityka etniczna III RP

1. Standard międzynarodowej ochrony praw mniejszości narodowych

2. Status prawny mniejszości narodowych w Polsce i zobowiązania bilateralne

3. Liczba i rozmieszczenie ludności należącej do mniejszości narodowych i etnicznych

4. Instytucje i organy odpowiedzialne za opracowanie i realizację polityki wobec mniejszości  

    narodowych i etnicznych

Rozdział IV

III RP wobec Łemków

1. Stosunek władz polskich do Łemków

2. Ukraina i jej wpływ na kształtowanie polityki III RP wobec Łemków

 

Rozdział V

Podziały wśród społeczności łemkowskiej i główne problemy polityczno-tożsamościowe

1. Liczebność i podziały wewnętrzne wśród Łemków

2. Główne problemy polityczne nurtujące środowisko łemkowskie

2.1. Restytucja etniczna Łemkowszczyzny

2.2. Działania na rzecz zwrotu utraconych majątków i sprawa uprawnień kombatanckich

3. Problemy z zachowaniem tożsamości

3.1. Ochrona opuszczonych cmentarzy łemkowskich

3.2. Walka o zmianę nazwiska „Nikifora Krynickiego”

3.3. Działania na rzecz uzyskania podmiotowości politycznej

 

Rozdział VI

Sytuacja religijna społeczności łemkowskiej

1. Rola religii w życiu społecznym Łemków

2. Ukraiński Kościół Greckokatolicki

3. Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny

 

Rozdział VII

Podstawowe organizacje działające w środowiskach łemkowskich

1. Stowarzyszenie Łemków

1.1. Struktura organizacyjna i programowe założenia stowarzyszenia

1.2. Działania na rzecz kodyfikacji języka i szkolnictwa łemkowskiego

1.3. Działalność kulturalna

1.4. Ruch karpatorusiński i jego rola w kształtowaniu sytuacji Łemków w Polsce

2. Zjednoczenie Łemków

2.1. Struktura organizacyjna i programowe założenia zjednoczenia

2.2. Rozwój szkolnictwa w języku ukraińskim

2.3. Aktywność w sferze kultury

2.4. Stanowisko wobec ruchu rusińskiego

Rozdział VIII

Inne organizacje i instytucje łemkowskie

1. Rusiński Demokratyczny Krąg Łemków „Hospodar”

2. Muzeum Kultury Łemkowskiej w Zyndranowej

3. Zespoły artystyczne

Zakończenie

Bibliografia

Spis tabel