Trzy światy

   to zupełnie inny świat – mówi o. Piotr Pupczyk. – Pierwszy w Komańczy przywitał mnie jako nowego proboszcza katolicki ksiądz Czesław Dec. Kontaktowaliśmy się codziennie, podczas gdy w Pielgrzymce ksiądz nas nigdy „nie widział”. Ks. Dec chciał poznawać prawosławie. Witał mnie słowami Sława Iisusu Chrystu. Przychodził na parafialne święto i moje imieniny. Uczył się ruskich piosenek. Płynęło z niego ciepło. Ksiądz chował krowy, kury, świnie, indyki. Sam doił krowy. Przyjmował turystów i gotował im obiady. Drzwi plebani miał zawsze otwarte. Wszyscy go lubili, choć niektórzy krzywo patrzyli na księżowskie kaczki i kury, włóczące się wokół kościoła. Ksiądz Dec miał jednak tę wadę, że lekceważył objawy choroby. Zmarł w wieku 47 lat.
   U nowego księdza było cicho, czysto, spokojnie. Kancelaria pracowała od-do.
   Komańcza w krajobrazie Bieszczad stanowiła jakiś wyjątek. „Wisła” oszczędziła wielu jej mieszkańców, a to dlatego, że byli kolejarzami albo leśnikami. Władze uznały, że są potrzebni Bieszczadom. Potem, przy powrotach Ukraińców i Łemków po pięćdziesiątym szóstym, Komańcza stała się miejscem, o które można było się zaczepić, zameldować się u znajomego, zamieszkać nawet.
   W Komańczy nie zamknięto po Akcji Wisła cerkwi unickiej. Ale ksiądz, który służył tam po wojnie, przyprowadzał unitów do Kościoła rzymskiego. Niewielu wiernych zostało przy cerkwi unickiej.
   – Unicka Cerkiew nie zaspakaja potrzeb wszystkich swoich wiernych – próbuje generalnie spojrzeć na problem swoich braci Łemków i Ukraińców o. Pupczyk. – Unici wprowadzili do liturgii język ukraiński. Nawet pod naciskiem. Tak było w Gorlicach i Krynicy. Dla niektórych Łemków ukraiński, z jego neologizmami, stał się mniej zrozumiały od cerkiewnosłowiańskiego, z którym oswajali się od dziecka. W dodatku często słowa ukraińskie „nie mieszczą się” w starych melodiach. Cerkiew unicka staje się Cerkwią narodową, zamkniętą. Unici służą liturgię i po południu, twierdząc że trzeba dostosować się do zmian w życiu wiernych. Do dwóch godzin skrócili czas niejedzenia przed przyjęciem Świętych Darów. Cerkiew unicka naśladuje Kościół rzymskokatolicki. Staje się pomostem, prowadzącym swoich wiernych w stronę rzymskiego katolicyzmu – mówi o. Piotr. Wielu starszych widzi ten proces, ale na ile duma, na ile przyzwyczajenie, nie pozwala im na powrót do prawosławia – o. Piotr nie wie. Młodym jest nawet dobrze. Należą wszak do dużego Kościoła i tylko już język różni ich od polskich rzymskich katolików.

   Do Krynicy o. Piotr Pupczyk przyszedł w 2006 roku. Wiele czasu poświęca dzieciom i młodzieży. Obserwuje ich.
   – Młodzi wybierają imprezę cerkiewną, a nie dyskotekę w mieście – mówi. – Bo lubią być razem i śpiewać swoje piosenki. Nie wstydzą się śpiewać po łemkowsku, czy w ogóle po rusku, w restauracji. W szkole, przyznając się do tego, że są prawosławnymi Łemkami, nie czują się przesunięci do drugiego szeregu. Na święta zakładają stroje narodowe. Duży wpływ na młodzież ma nasz poeta i psałomszczyk Piotr Trochanowski. On oddycha prawosławiem i życiem łemkowskim.
   W szkole podstawowej, gimnazjum i średniej młodzi Łemkowie uczą się religii i łemkowskiego.
   W Krynicy przez trzy godziny tygodniowo mają język łemkowski, ale na jednej z nich o. Piotr uczy cerkiewnosłowiańskiego. Bo młodzi mają biegle czytać i pisać w języku Cerkwi, to ich korzenie.
   Młodzi Łemkowie w szkole rozmawiają po polsku, w domu po łemkowsku. Starsi mają nadzieję, że to pokolenie jeszcze zachowa swój język.
   O. Piotr Pupczyk mówi o paradoksie. – Ciężko zapracowany chleb zawsze będzie szanowany. Im trudniej żyć, tym życie bardziej się szanuje. Tak jest w kulturze, religii i życiu codziennym. Trud sprzyja duchowemu rozwojowi. Żyjąc w totalnej wolności, niełatwo zachować to co cenne.
   Paradoksalnie więc grupka dwanaściorga krynickich prawosławnych dzieci ma lepiej niż tysiące ich kolegów Polaków katolików – lepiej dla ich rozwoju duchowego.